تأثیرات سایه در نورپردازی غیرقابل انکار است. سایه، ما را در شناخت نور یاری می‌کند و در حقیقت امر، وجود سایه است که به نور معنا می‌بخشد. در یک نورپردازی اصولی، برای ایجاد جلوه‌های ویژه، از سایه می‌توان بیشترین بهره را برد. با کمک نور می‌توان به هر محیط، حس‌وحال مخصوص به خود را هدیه داد. به‌طور کلی در نورپردازی ساختمان یا هر مکان دیگری، توجه به تأثیرات سایه در نورپردازی و روش‌های به‌کارگیری اصولی آن، در ایجاد حس‌وحال فضای موردنظر بسیار مؤثر است. در این مقاله قصد داریم با رفتن در دل تاریکی سایه، تأثیرات سایه در نورپردازی را به‌خوبی بررسی کنیم.
سایه چیست؟
شاید این پرسش در ابتدا کمی عجیب و ساده به نظر بیاید، اما با دانستن تعریف درستی از سایه می‌توانیم از تأثیرات آن در نورپردازی، بهتر بهره ببریم. به ناحیهٔ تاریکی که از قرارگیری یک مانع مابین منبع نور و پس‌زمینه ایجاد می‌شود، سایه می‌گویند. سایه در معماری و طراحی دکوراسیون داخلی نقش زیادی دارد، چراکه با کمک آن می‌توان به فرم اشکال گوناگون جذابیت زیادی بخشید. با استفاده از برخی نکات بسیار ساده می‌توان از اجسام مختلف، انواع سایه‌های با ابعاد غیرمتعارف، عجیب و کاملاً خارق‌العاده نسبت به جسم اصلی ایجاد کرد. در تاریکی مطلق، روزنه‌ای از نور معنا پیدا می‌کند. ازاین‌رو بهترین راه برای برجسته‌تر یا روشن‌تر نشان‌دادن اجسام، استفاده از سایه است. امروزه استفاده از تأثیر سایه در بسیاری موارد مثل عکاسی و معماری برای خلق جلوه‌های ویژهٔ بصری بسیار محبوب شده است.
بازی نور با سایه و تأثیرات سایه در نورپردازی
رابطهٔ نور با سایه در بسیاری از موارد به یک بازی تشبیه شده است؛ به‌عنوان مثال کاغذی سفید را در ذهن خود تصور کنید، که در ابتدا صفحه‌ای بی‌روح و بدون هرگونه معنا تعبیر می‌شود. حال، جسمی را در مقابل منبع نور قرار دهید و سپس به صفحهٔ سفید مجدداً نگاهی بیندازید. این بار ذهن شما به‌دنبال معنا و مفهومی برای سایهٔ به وجود آمده روی کاغذ سفید می‌گردد. این به‌طور دقیق به معنای بازی نور با سایه است؛ بازی که جلوهٔ بصری خاص برای چشمان ما به نمایش می‌گذارد. در بازی نور و سایه، نقش سایه در عین پررنگ بودن آن، بسیار نامحسوس است. بر خلاف تصور عموم، این سایه‌ها هستند که بافت، عمق و شکل اجسام مختلف را تعریف می‌کنند.
رابطهٔ نور و سایه‌روشن در نورپردازی ساختمان
نورپردازی یک ساختمان، تنها مربوط به لوازم روشنایی مورد استفاده در آن نیست. تا حدودی خطای ذهن است که زیبایی یک مکان را تنها در نور به‌کاررفتهٔ آن می‌بیند. خلاقیت طراح در کنار هم قرار دادن نور و سایه‌روشن به طور هنرمندانه، موجب چشم‌نوازی در طراحی و نورپردازی فضا می‌شود. البته این نکته را باید در نظر گرفت که همان اندازه که طراحی خلاقانه نور و سایه می‌تواند به زیبایی مکان بیفزاید، به همان اندازه نیز ترکیب نادرست این دو در کنار یکدیگر می‌تواند از جلوهٔ بصری ساختمان کم کند. ایجاد توازن در میزان استفاده از نور و سایه در نما و یا طراحی داخلی، کمک زیادی به زیبایی بیشتر ساختمان می‌کند.
نیم سایه چیست و چه تأثیری در نورپردازی دارد؟
استفاده از چند منبع نوری مختلف، موجب ایجاد سایه‌های مختلف می‌شود. این سایه‌ها از روی هم رد شده و حالتی شبیه به همپوشانی برایشان ایجاد می‌شود. این اتفاق موجب تشکیل ناحیه‌ای به نام نیمه‌تاریک می‌شود. رنگ‌های گوناگون در نورهای مختلف از جمله نور کامل، سایه و نیم سایه، حس‌وحال مختلفی به فضا می‌بخشند. استفاده از نیم سایه، بیشتر از هر مکان دیگری مناسب محل استراحت و اتاق خواب است. یکی از دلایلی که استفاده از آباژور برای اتاق خواب به موجب تجربه خواب بهتر به افراد پیشنهاد می‌شود، تشکیل نیم سایه است. آباژور توسط نور خود، نیمهٔ بالا و پایین اتاق را روشن کرده که با ایجاد نیم سایه، آرامش‌بخشی فضا را دو چندان می‌کند.
معماری نور چیست؟
مفهوم معماری نور عبارت است از: «طراحی و برنامه‌ریزی برای اجرای نورپردازی نمای داخلی یا خارجی یک ساختمان». با کمی دقت در این تعریف درمی‌یابیم که اصطلاح معماری نور، تنها در شب معنادار است. به بیان ساده‌تر نقش نورپردازی و مفهوم سایه، در تاریکی شب مشخص می‌شود. اگر نورپردازی به روش اصولی انجام شود، چشمان هر بیننده‌ای را مجذوب خود کرده و ناخودآگاه او را وادار به توجه بیشتر در جزئیات می‌کند. برخی به‌اشتباه تصور می‌کنند معماری نور به معنای به‌کارگیری نور زیاد و افراطی در طراحی ساختمان است. این در حالی است که امروزه استفاده از نورهای افراطی موجب ایجاد آلودگی نوری به خصوص در شهرهای بزرگ شده است. به همین جهت خوب است بدانید معماری نور، به معنای نوعی از طراحی است که در آن می‌توان با کمترین نور ممکن و با کمک سایه‌روشن، بیشترین جلوه را ایجاد کرد.
اصول استفاده از سایه در نورپردازی
هر ساختمان با توجه به نوع کاربری آن، نورپردازی مخصوص به خود را دارد. عملاً نمی‌توان از یک تکنیک نورپردازی برای ساختمان‌های گوناگون با انواع کاربری بهره گرفت. ضمن اینکه هر ساختمان نورپردازی به‌خصوصی دارد، رعایت چند نکتهٔ اصلی برای نورپردازی مکان‌های متفاوت، بسیار مؤثر است که تأثیرات سایه در نورپردازی را به‌خوبی نمایان می‌کند.
- با استفاده از سایه‌روشن می‌توان حجم کلی ساختمان را نمایان کرد.
- در نمای ساختمان، عناصر خاصی به کار رفته است که با کمک سایه‌روشن، به‌خوبی می‌توان این عناصر را نمایان کرد.
- در هنگام طراحی ساختمان بهتر است تا حد امکان از به‌کارگیری لوازمی که موجب انعکاس نور می‌شود، استفاده نشود، زیرا انعکاس نور موجب اختلال در به‌کارگیری تأثیرات سایه در نورپردازی می‌شود.
- در نورپردازی ساختمان، به‌کارگیری تجهیزات نورپردازی با شعاع نوری کم در روند استفاده از سایه‌روشن اختلالی ایجاد نمی‌کند.
کلام آخر
در مقالهٔ فوق با تأثیرات سایه در نورپردازی، بیشتر آشنا شدیم. برخلاف تصور بسیاری از افراد، این سایه‌ها هستند که حس‌وحال مختلف برای فضا به ارمغان می‌آورند. استفاده از سایه و نیم سایه و بهره‌گیری از تأثیرات آن، در طراحی داخلی و دکوراسیون فضا نقش کلیدی دارد. همچنین با کمک اثر سایه در نورپردازی نمای ساختمان نیز می‌توان با کمی خلاقیت، جلوهٔ ساختمان را دوچندان نشان داد.
