پرتودرمانی، یک روش درمانی به‌نسبت جدید برای درمان بیماری سرطان محسوب میشود. این روش درمانی که با نام رادیوتراپی نیز شناخته میشود، شاخه‌ای از علم فیزیک پزشکی است. سازوکار اصلی رادیوتراپی، به‌کارگیری و تابش پرتو در درمان بیماری است که این موضوع به‌وضوح کاربرد نور در صنایع گوناگون را نشان می‌دهد. این روزها، رادیوتراپی به‌عنوان یکی از راه‌های اصلی در درمان سرطان به شمار می‌آید. با توجه به صعودی بودن نمودار درگیری افراد به بیماری سرطان، شناخت این روش درمانی یک ضرورت برای ما محسوب میشود.
پرتودرمانی چگونه درمانی است؟
سرطان، نوعی بیماری شایع در میان اقشار مختلف جامعه است. یک عامل مهم در ایجاد این بیماری، تقسیم نادرست و رشد غیرطبیعی سلول‌های بدن می‌باشد. همان‌طور که گفته شد، یکی از روش‌های مؤثر در درمان سرطان، پرتودرمانی محسوب میشود. در این روش درمانی، پزشک معالج با کمک امواج پرانرژی و یا اشعه‌هایی همچون ایکس، گاما و پرتوهای الکترونی، به سراغ سلول‌های سرطانی رفته و از رشد و تقسیم آن‌ها جلوگیری می‌کند. جلوگیری از رشد سلول سرطانی با پرتودرمانی، همچون پرتاب تیری در قلب سلول است که به‌تدریج موجب مرگ و از بین رفتن این سلول مرموز خواهد شد.
رابطه پرتودرمانی با شیمی‌درمانی
هدف اصلی در رادیوتراپی، مرگ سلول‌های سرطانی با کمترین آسیب به سلول‌های سالم بدن است. علاوه‌بر پرتودرمانی، شیمی‌درمانی نیز یکی دیگر از روش‌های درمانی برای مقابله با سرطان به شمار می‌آید. این دو روش تفاوت‌های چشمگیری باهم دارند، اما پزشکان گاهی برای نجات بیمار از هردو روش درکنار یکدیگر بهره می‌گیرند. پرتودرمانی در مبارزه با تومورهای بدخیم توانسته همچون یک یاری‌دهنده برای روش شیمی‌درمانی عمل کند. این کمک و همراهی روش پرتودرمانی ممکن است باتوجه به نظر پزشک درقبل، همزمان و یا پس از شیمی‌درمانی به‌کار گرفته شود؛ به‌عنوان مثال، قبل از عمل جراحی، متخصص انکولوژی برای کوچک کردن تومور در برخی مواقع از پرتودرمانی استفاده می‌کند.
انواع اصلی رادیوتراپی
به‌طور کلی رادیوتراپی به دو دسته پرتودرمانی خارجی و پرتو درمانی داخلی تقسیم میشود. به‌طور معمول هنگامی که صحبت از پرتودرمانی میشود منظور، پرتودرمانی خارجی است.
- پرتودرمانی خارجی: پرتودرمانی خارجی روشی است که در آن، اشعه از یک دستگاه منتشر میشود و به‌صورت موضعی به درمان بیمار می‌پردازد. موضعی بودن این روش به این معناست که تنها آن قسمت از بدن که توده وجود دارد، اشعه مدنظر را دریافت می‌کند؛ به‌عنوان مثال، اگر بیمار در ریه خود سرطان دارد، فقط در قفسه سینه پرتو دریافت خواهد کرد، نه کل بدن. نکته حائز اهمیت در پرتودرمانی خارجی این است که این روش برای سرطان‌های با شدت متوسط اثربخش است.
- پرتودرمانی داخلی: در پرتودرمانی داخلی، برای درمان سرطان، یک ایمپلنت رادیواکتیو وارد بدن میشود. این ایمپلنت باید در نزدیک تومور و یا در داخل آن قرار گیرد. پزشک باتوجه به نوع سرطان و روند درمان بیمار ممکن است از ایمپلنت موقت یا دائمی استفاده کند. این روش به‌طور معمول فاقد درد است. خوب است بدانید که به پرتودرمانی داخلی، رادیوتراپی داخلی یا براکی‌تراپی نیز می‌گویند. این روش در درمان بسیاری از سرطان‌های پیشرفته نیز موفق بوده است.
مدت زمان اثربخشی پرتودرمانی
پرتودرمانی قادر به از بین بردن فوری و بلافاصله سلول‌های سرطانی نیست. برای مرگ سلول‌های سرطانی زمان زیادی لازم است سپری شود؛ به‌عنوان مثال ممکن است چندهفته و یا چندماه، طول درمان زمان ببرد. البته پس از پایان پرتودرمانی، سلول‌های سرطانی تا مدت‌ها به مردن ادامه می‌دهند.
آیا پرتودرمانی عوارض جانبی برای بیمار به همراه دارد؟
بیمار مبتلا به سرطان هنگامی که تحت درمان پرتودرمانی قرار می‌گیرد، همچون بسیاری دیگر از بیماری‌ها، گاهی دچار عوارض جانبی درمان میشود. در این زمان، نقش و مسئولیت تیم پزشکی همراه بیمار چندین برابر میشود. عوارض جانبی این نوع درمان به عواملی همچون نوع سرطان، محل آن، دوز پرتودرمانی و سلامت عمومی وابسته است.
عوارض جانبی فیزیکی شایع در درمان سرطان
به‌طور کلی عوارض جانبی شایع در رادیوتراپی عبارت است از:
- تغییرات ظاهری پوست: به‌طور معمول پوست در طول درمان دچار خشکی، خارش، تاول یا پوسته‌پوسته شدن میشود. این موارد پس از گذشت یک بازه زمانی از درمان از بین می‌رود. در این دوران، از پوست خود در مقابل نور خورشید محافظت بیشتری داشته باشید، همچنین استفاده از لوسیون و نرم‌کننده پوست تحت نظر پزشک، بسیار کمک‌کننده است.
- خستگی مفرط و سطح انرژی پایین: بیمار طی مدت درمان، زمان زیادی از شبانه‌‌روز را احساس خستگی می‌کند. این خستگی تهت کنترل بیمار نیست، حتی با خواب کافی هم برطرف نمی‌شود. این خستگی، رابطه مستقیمی با نوع درمان بیمار دارد. به‌عنوان مثال، بیماری که همزمان تحت درمان شیمی‌درمانی و رادیوتراپی است، خستگی بیشتر و شدیدتری را احساس می‌کند.
- عوارض طولانی مدت رادیوتراپی: پس از اتمام درمان، بسیاری از عوارض جانبی بیمار از بین می‌روند، اما ممکن است برخی از عوارض به‌طور مجدد شیوع پیدا کند و یا ادامه‌دار شود. برخی دیگر نیز ممکن است پس از مدتی به بدن بازگردند. این عوارض را اثرات طولانی مدت یا دیررس می‌نامند.
خطرات پرتودرمانی برای نزدیکان بیمار
در طول درمان بیماران سرطانی با روش پرتودرمانی، به‌طور معمول هیچ خطری نزدیکان بیمار را تهدید نمی‌کند. عده‌ای از افراد به‌اشتباه تصور می‌کنند که با این روش، بیمار به مخزنی از پرتوهای خطرناک تبدیل میشود، و فرد بیمار این پرتوها را تا مدت‌ها در محیط اطراف خود منتشر می‌کند. خوب است بدانید که این یک باور کاملا بی‌پایه و اساس و غلط است. بیمار تحت درمان رادیوتراپی خارجی، هیچ خطری برای اطرافیان ایجاد نکرده و حتی نزدیکی وی به افراد سالمند و بانوان باردار نیز موجب عارضه در آن‌ها نمی‌شود.
سخن پایانی
مجموعه ایران لایت با ارائه این مطالب، قصد داشت شما را با این روش خاص برای درمان سرطان در چند دهه اخیر آشنا کند. به‌طور کلی، در این مقاله دریافتیم که نتیجه درمان توسط پرتودرمانی، در هر شخص با شخص دیگر متفاوت است. به طور معمول، پزشکان از پرتودرمانی برای مداوای بیمار استفاده می‌کنند. علت اصلی انتخاب این روش درمانی، عوارض کمتر آن نسبت به روش شیمی‌درمانی می‌باشد. برای تشخیص میزان موفقیت روش انتخابی در درمان سرطان، پزشک معالج باید به بررسی وضعیت جسمانی بیمار بپردازد و سپس معالجه را آغاز کند.
